جزئیات مقاله
نحوه شکایت از تخلفات مأموران مالیاتی
قانون مالیات‌های مستقیم در مواد متعددی از تخلف اشخاص صحبت کرده است؛ گاه از تخلفات مؤدیان سخن گفته، گاه اشخاص ثالث (مانند سردفتران) و گاه مأموران مالیاتی. در این بین مأموران با توجه به اختیارات و امتیازاتی که قانون به آنها اعطاء کرده است در معرض سوءاستفاده بیشتری از قدرت خود هستد؛ حال فرض کنید مأموری هنگام انجام وظایف خویش، مرتکب تخلف شود؛ شما به‌عنوان مؤدی از چه حقوقی نسبت به پیگیری تخلف مأمور برخوردارید؟ تصور کنید مأمور مالیاتی پس از درخواست برگ مبانی تشخیص (ماده ۲۳۷)، بدون دلیلِ موجه از صدور آن خودداری کند یا با اینکه هیچگونه بدهی مالیاتی ندارید، از درخواست شما مبنی بر صدور مفاصاحساب مالیاتی (ماده ۲۳۵) امتناع ورزد یا از شما درخواست وجه غیرقانونی نماید؛ در اینصورت شما چگونه می‌توانید، مأمور متخلف را مورد پیگیری قرار دهید؟
روش های طرح شکایت از تخلف اشخاص
- بر فرض تحلف مأمور مالیاتی، در گام اول شما باید این تخلف را به مرجع مربوطه اعلام کنید (بند الف ماده ۲۶۵ ق.م.م). برای این کار گزینه‌های مختلفی پیش رو دارید. می‌توانید از طریق سامانه رسیدگی به شکایات و ارتباط مردمی سازمان امور مالیاتی کشور، شکایت خود را ثبت کنید. ابتدا باید مشخصات خود و مأمور متخلف را درج نموده و شرح شکایت خود را در حدود سه صفحه، به پیوست ارسال کنید. پس از دریافت شکایت شما و رسیدگی به آن، با شما برای اقدامات بعدی تماس گرفته خواهد شد.
- مراجعه حضوری به اداره مالیاتی مربوطه یا اداره کل مالیاتی استان است. در اینصورت با مراجعه به واحد حراست و دادیاری انتظامی، تخلف مأمور را گزارش داده و ماوَقَع را شرح می‌دهید. شکایت شما ثبت شده و تحقیقات آغاز می‌شود.
تحقیق و پیگیری شکایت دادستانی انتظامی مالیاتی
دادستانی انتظامی مالیاتی، مرجع رسیدگی به تخلفاتی است که در حوزه امور مالیاتی اتفاق می‌افتد؛ فرقی نمی‌کند این تخلف از جانب چه شخصی باشد. مثلاً مرجع پیگیری تخلف مالیاتی مؤدی نیز دادستان انتظامی مالیاتی است مانند فرار مالیاتی، کتمان درآمد و … . چون موضوع این نوشتار صرفاً درباره تخلف مأموران مالیاتی است ما در اینجا فقط به این قسمت از صلاحیت دادستانی انتظامی مالیاتی می‌پردازیم.
طبق بند الف ماده ۲۶۴ ق.م.م، وظیفه «رسیدگی و کشف تخلفات و تقصیراتِ مأموران مالیاتی و نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور در هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی و همچنین سایر مأموران که طبق این قانون در امر وصول مالیات دخالت دارند و نیز کسانی که با حفظ سِمَتْ وظایف مأمورانِ مَزبور را انجام می‌دهند و تعقیب آنها» با دادستانی انتظامی مالیاتی است. بنابراین پس از شکایت شما، واحد دادستانی انتظامی در اداره مربوطه، وظیفه تحقیق و پیگیری شکایت شما را بر عهده دارد.
تصمیم گیری داداستانی یا دادیار
بعد از انجام تحقیقات لازم یعنی بررسی دلایل و مستندات شاکی و اظهارات مأمور، دادستانی یا دادیاری انتظامی مربوطه در نهایت تصمیم می‌گیرد که آیا تخلف رخ داده است یا خیر؟ در صورتی که اعتقاد داشته باشد که تخلفی رخ نداده است، طبق تبصره ماده ۲۶۴ ق.م.م، قرارِ منع تعقیب صادر و پرونده را بایگانی می‌کند. در مقابل اگر شکایت شما را صحیح تشخیص داده و اعتقاد بر تخلف مأمور داشته باشد، ادعانامه تنظیم و پرونده را به «هیئت رسیدگی به تخلفات اداری» می‌فرستد. نکته مهم در اینجا آن است که حتی با صدور قرار منع تعقیب، دادستانی موظف است، مراتب را به هیئت رسیدگی به تخلفات اداری اعلام کند؛ فایده این تکلیف آن است که هیئت مذکور بر کارِ دادستانی نظارت می‌کند و این امر از احتمال سوءاستفاده دادستانی از قدرتِ صدور قرار منع تعقیب جلوگیری می‌کند (در عمل مثلِ این می‌مانَد که شما از قرار منع تعقیب، تجدیدنظرخواهی کرده‌اید).
تفکیک تخلفات و جرایم مامور دولتی
ممکن است که تخلفی که مأمور انجام داده است یک تخلفِ اداریِ صِرف باشد یا اینکه هم تخلف اداری باشد و هم جرم. یعنی چی؟ بگذارید مثال بزنم. فرض کنید مأمور مالیاتی از صدور برگ مبانی تشخیص خودداری می‌کند، در اینصورت این عمل، صرفاً یک تخلف اداری است و هیچ‌کس هم انتظار ندارد این تخلف، جرم باشد. در مقابل مأمور ممکن است که از مؤدی رشوه دریافت کرده باشد؛ در این فرض، مأمور نه تنها مرتکب تخلف اداری شده است بلکه این عمل جرم نیز محسوب می‌شود و در نتیجه هم مجازات اداری (مانند اخراج یا انفصال) و هم مجازات کیفری (مانند حبس) در انتظار اوست. اهمیتی که این تفیکیک دارد آن است که دادستانی تشخیص دهد که مأمور صرفاً مرتکب تخلف اداری شده است و نه جرم، در اینصورت پرونده به هیئت رسیدگی به تخلفات اداری ارجاع می‌شود ولی اگر تخلف مأمور به گونه‌ای باشد که دادستانی آن را جرم تشخیص دهد، مکلف است پرونده علاوه‌بر هیئت، به مراجع دادگستری نیز ارسال کند.
رسیدگی به تخلفات اداری ارجاع شده
پس از صدور قرار منع تعقیب یا تنظیم ادعانامه از جانب دادستانی انتظامی، پرونده جهت رسیدگی به هیئت رسیدگی به تخلفات اداری ارجاع می‌شود (فرض می‌کنیم عملِ مأمور فقط تخلف اداری بوده و نه جرم). طبق ماده ۲۶۶ ق.م.م، این هیئت، «مرجع رسیدگی به تخلفات مأموران مالیاتی» است. فارغ از اینکه دادستانی انتظامی، مأمور را متخلف تشخیص داده باشد یا خیر، این هیئت رسیدگی است که تصمیم نهایی را مبنی بر تخلف یا عدم تخلف مأمور اتخاذ می‌کند (دادستانی انتظامی مالیاتی صرفاً مرحله‌ای است برای دریافت شکایت شاکی، انجام تحقیقات لازم و آماده کردن پرونده برای هیئت یا دادگستری). هیئت در صورت وقوع تخلف، بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات اداری، مجازات متناسب (با توجه به نوع و شدت تخلف) برای مأمور خاطی در نظر می‌گیرد. البته رأی هیئت، در هیئت تجدیدنظر و دیوان عدالت اداری، قابل تجدیدنظر است و تحت شرایطی ممکن است توسط هیئت عالی نظارت ابطال شود که البته جهت جلوگیری از پیچیده‌تر شدن مطلب، از این بحث در می‌گذریم. در عین حال برای آگاهی از میزان مجازات تخلفات مأموران مالیاتی، می‌توان به ماده ۲۷۰ قانون مالیات‌های مستقیم و ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری مراجعه نمود.
سخن پایانی
برخی از مؤدیان گمان می‌کنند اگر تخلفات مأمور مالیاتی را مورد پیگیری قرار دهند، این کار ممکن است به ضرر آنها تمام شود چرا که بعداً مأموری که از او شکایت شده یا اداره مربوطه ممکن است، مؤدی را تحت فشار قرار داده و بر او سخت بگیرند. بطور مثال در مالیات او را تعدیل نکنند، جرایم وی را مورد بخشودگی قرار ندهند یا او را از معافیت‌های احتمالی محروم کنند. در پاسخ به این نگرانی باید گفت کاملاً این تصور را باید کنار گذاشت زیرا موارد تعدیل و معافیت و بخشودگی را قانون تعیین می‌کند و در جایی که قانون امتیازی را برای مؤدی در نظر گرفته باشد، مأمور یا اداره مربوطه مکلف به رعایت و اجرای آن است و محروم کردن غیرقانونی مؤدی از امتیازات قانونی، تخلف محسوب می‌شود. بسیاری از این تصورات نادرست درباره قدرت ادارات مالیاتی، ناشی از عدم آگاهی از حقوق خود و تکالیف ادارات مالیاتی است. تنها با آگاهی از قانون است که می‌توانید این تصورات را کنار بزنید.
هدف این نوشته، اطلاع‌رسانی به مؤدیان در مورد نحوه مواجهه و پیگیری تخلفات و سرپیچی‌های مأموران مالیاتی بود. بدیهی است مؤدیان علاوه بر تکالیف متعددی که قانون بر آنها تحمیل کرده است، در مقابل از حق‌های متعددی نیز برخوردارند که این حق‌ها نباید به راحتی نادیده گرفته شود. از این جهت، این مختصر را صرفاً برای آشنایی اجمالی با نحوه احقاق این حقوق در صورت تخلف ادارات امور مالیاتی آوردیم. قطعاً این بحث پیچیدگی‌های بیشتری دارد ولی ذکر همه آنها ما را از سادگی و هدف این نوشته دور می‌کند؛ بدین خاطر از این نوشته را به همین جا ختم می‌کنیم مگر اینکه مخاطبین گرامی در ضمن سؤال‌ها و دیدگاهایی که با ما در میان می‌گذارند، به تفصیل و توضیح بیشتر این نوشتار کمک کنند